Contestação de uma historiografia dos estudos nórdicos brasileiros: Um ensaio historiográfico sobre a Escandinavística brasileira (Lukas Gabriel Grzybowski e Renan Marques Birro)

Authors

Abstract

As investigações envolvendo estudos nórdicos vêm ocupando cada vez mais importância na academia brasileira e neste sentido, qualquer publicação envolvendo um balanço crítico e historiográfico da área é sempre bem-vinda. O problema básico do recente estudo de Grzybowski; Birro, 2019 é que apresenta várias distorções, omissões  e problemas interpretativos que podem causar ao leitor uma impressão errônea do transcurso da área nas últimas décadas. Dividimos nossa análise e contestações deste estudo em alguns pontos temáticos, que serão discorridos ao longo do presente texto: percurso historiográfico; pós-graduação em temas nórdicos medievais no Brasil; estudos de paganismo (religião nórdica antiga); internacionalização. Ao final, realizaremos um balanço geral crítico.

Downloads

Download data is not yet available.

References

Referências bibliográficas:

ABRAM, Christopher. Myths of the pagan north: the gods of the norsemen. London/New York, 2011.

ADÊT, Emile C. Découverte d´une ville ancienne dans les forêts du Brésil. La Revue Indépendante. Paris, n. 8, p. 494-509, 1845, t. XXI.

ANDRÉN, Anders; JENNBERT, Kristina; RAUDVERE, Catharina (Eds.). Old Norse religion in long-term perspecives: origins, changes, and interations. Lund: Nordic Academic Press, 2006.

ARIAS, Ana María Mariño. Estudio comparativo y elaboración de un índice entre los motivos de los libros de caballerías hispánicos y El Señor de los Anillos de J.R.R. Tolkien. Tese de doutorado em Literatura comparada, Universidade de León, Espanha, 2017. Disponível em: https://bit.ly/2Ybta2E Acesso em 05 de março de 2019.

BARBOSA, Januário da Cunha. Breve notícia sobre a criação do Instituto Histórico e Geográfico Brasileiro. Revista do IHGB, n. 1, p. 5-9, 1839, tomo I.

BARREIRO, Santiago. Pagãos fictícios, feiticeiros imaginários, alteridades literárias: as sagas islandesas como fonte historiográfica e sua representação do mundo pré-cristão. Diálogos n. 3, 2016, p. 97-115.

BARREIRO, Santiago. La magia en la Saga de Hrólfr Kraki. Temas Medievales n. 15-16, p. 159-176, 2008.

BATANY, Jean. Escrito/oral. In: LE GOF, Jacques & SCHMITT, Jean-Claude. Dicionário temático do Ocidente Medieval (Org.). Bauru: EDUSC, 2002, p. 383-396.

BIRRO, Renan Marques. Las religiones em la Escandinavia Medieval. In: BARREIRO, Santiago & BIRRO, Renan (eds). El mundo nórdico medieval: una introducción. Buenos Aires: Sociedad Argentina de Estudios Medievales, 2017, p. 267—294.

BOHM, Marcin. Normanowie, wikingowie a ich przedstawienia w świecie gier komputerowych (na wybranych przykładach), Irydion, v. 4, n. 1, p. 123-134, 2018.

BOULHOSA, Patricia Pires. Sagas islandesas como fonte da história da Escandinávia medieval. Signum n. 7, p. 13-40, 2005.

BRINK, Stefan. Uppsala — in Myth and reality. In: BRINK, Stefan & COLLINSON, Lisa (Eds.). Theorizing Old Norse Myth. Turnhout: Brepols Publishers, 2017, p. 175-194.

BUREYCHAK, Tetyana. Zooming and out: historical icons of masculinity within and across nations. In: HEARN, Jeff; BLAGOJEVIC, Marina; HARRISSON,Katherine (Eds). Rethinking Transnational men: beyond, between and within nations. London: Routledge, 2013, p. 219-238.

BUREYCHAK, Tetyana. In Search of Heroes: Vikings and Cossacks in Present Sweden and Ukraine. Norma: Nordic Journal for Masculinities Studies. v. 7, n. 2, p. 139–159, 2012.

CANDIDO, Maria Regina (org.). Mitologia germano-escandinava: do caos ao apocalipse. Rio de Janeiro: NEA/UERJ, 2008.

CARDOSO, Ciro Flamarion. A interpenetração da cosmogonia religiosa com a história entre os escandinavos. Nearco: revista eletrônica de antiguidade, UERJ, v. 5, n. 1, p. 8-19, 2012 (edição especial: Germanos, da Antiguidade ao ano mil, organizada por Johnni Langer e Luciana de Campos).

CARDOSO, Ciro Flamarion. Aspectos da cosmogonia e da cosmografia escandinavas. Brathair v. 6, n. 2, p. 32-48, 2006 (Dossiê: Mitologia germânica e celta, organizado por Johnni Langer e Luciana de Campos).

CARDOSO, Ciro Flamarion. O paganismo anglo-saxão: uma síntese crítica. Brathair v. 4, n. 1, p. 19-35, 2004a (dossiê: Mitologia e religião germânica e celta, organizado por Johnni Langer e João Lupi).

CARDOSO, Ciro. Beowulf e as estruturas da Escandinávia Pré-Viking. Notícias Asgardianas n. 44, fevereiro-março de 2004b.

CARDOSO, Ciro Flamarion. O paganismo na Europa Setentrional, entrevista concedida a Johnni Langer, Brathair v. 4, n. 2, p. 164-169, 2004c.

CARDOSO, Ciro Flamarion. O conto islandês de Helgi Thorisson (século XIV). In: Narrativa, sentido, história. São Paulo: Papirus, 1997, p. 67-83.

CARNAC, Pierre. A atlântida de Cristovão Colombo. São Paulo: Difel, 1973.

CHARTIER, Roger. A força das representações: história e ficção. Chapecó: Argos, 2011.

DILLMAN, François-Xavier. Les magiciens dans l’Islande ancienne: Études sur la représentationde la magie islandaise et de ses agents dans les sources littéraires norroises. Acta Academiae regiae Gustavi Adolphi 102. Uppsala: Kungl. Gustav Adolfs Akademien för svenskfolkkultur, 2006.

DOWNHAM, Clare. Hiberno-Norwegians' and 'Anglo-Danes': anachronistic ethnicities and Viking-Age England. Mediaeval Scandinavia n. 19, p. 139-169, 2009.

DUBOIS, Thomas. Rituals, witnessess, and sagas. Old Norse religion in long-term perspectives: origins, changes and interactions. Lund: Nordic Academic Press, 2006, p. 74-78.

DUBOIS, Thomas. Nordic religions in the Viking Age. Philadephia: University of Pennsylvania Press, 1999.

FILIPPO, Laurent Di. Du mythe au jeu Approche anthropo-communicationnelle du Nord. Des récits médiévaux scandinaves au MMORPG Age of Conan: Hyborian Adventures. Tese de doutorado em Ciências das Informações, Comunicações e Estudos Nórdicos, Universidade de Lorraine, 2016. https://bit.ly/2TREjHk

FIMI, Dimitra. Tolkien and Old Norse Antiquity: Real and Romantic Links in Material Culture. In: CLARK, David (Ed.). Old Norse made new. London: Viking Society for Northern Research, 2007, p. 83-99.

FINNEGAN, Ruth. Oral Poetry: its nature, significance, an osical context. Indianopolis: Indiana University Press, 1992, segunda edição (original 1977).

FJALLDAL, Magnús. The Last Viking Battle. Scandinavian Studies, v. 87, n. 3, p. 317–331, 2015.

GINZBURG, Carlo. O fio e os rastros: verdadeiro, falso, fictício. São Paulo: Cia das Letras, 2007.

GRZYBOWSKI, Lukas Gabriel. O paganismo escandinavo entre a recepção e a imaginação: a Vita Anskari de Rimbert e as Gesta Hammaburgensis de Adam de Bremen. Hist. R., Goiânia, v. 24, n. 1, 2019, p. 135-155.

GRZYBOWSKI, Lukas Gabriel; BIRRO, Renan Marques. Um ensaio historiográfico sobre a Escandinavística brasileira. In: AMARAL, Clinio; LISBÔA, João (Org.). A historiografia medieval no Brasil: de 1990 a 2017. Curitiba: Editora Prismas, 2019, pp. 23-58.

GUIMARÃES, Manoel Luis Salgado. Nação e civilização nos trópicos: o Instituto Histórico e Geográfico Brasileiro e o projeto de uma história nacional. Estudos Históricos, Rio de Janeiro, n. 1, p. 5-27, 1988.

GUIMARÃES, Maria Lúcia Pascoal. Uma parceria inesperada: Instituto Histórico e Geográfico Brasileiro e Sociedade Real dos Antiquários do Norte. Separata da Revista do IHGB, Rio de Janeiro, v. 155, n. 383, p. 499-511, 1994.

GUIMARÃES, Maria Lúcia Pascoal. Pedro Lund. In: VAINFAS, Ronaldo (Dir.). Dicionário do Brasil Imperial. Rio de Janeiro: Objetiva, 2002, p. 575-576.

GUĐMUNDSDÓTTIR, Aðalheiður. The narrative role of magic in the Fornaldarsögur. ARV 70, 2015, p. 39-56.

HARRIS, Joseph. Eddic Poetry. In: CLOVER, Carol & LINDOW, John (Eds.). Old Norse-icelandic literature: a critical guide. Toronto/London: University of Toronto Press, 2005.

HAYMES, Edward. The Germanic Heldenlied and the Poetic Edda. Oral tradition vol. 19, n.1, 2004, p. 43-62.

HAYWOOD, John. Encyclopaedia of the Viking Age. London: Thames and Hudson, 2000.

HEIDE, Eldar. Bárðar Saga as a Source for Reconstruction of Pre- Christian Religion? In: SÄVBORG, Daniel & BEK-PEDERSEN, Karen (Eds.). Folklore in Old Norse – Old Norse in Folklore. Nordistica Tartuensia 20, 2014, p. 170-180.

HERMANN, Pernille. Methodological Challenges to the Study of Old Norse Myths: The Orality and Literacy Debate Reframed. In: HERMANN, Pernille; SCHJØDT, Jens Peter; ROSE, Amber (Eds.). Old Norse Mythology—Comparative Perspectives. Milman Parry Collection of Oral Literature 3. Cambridge, MA: Milman Parry Collection of Oral Literature, 2018. Disponível em: https://bit.ly/31lThV7

HIRST, K. Kris. The Pre-Viking Legend of Ragnarök: The Old Norse Classic Myth of the End of the World. ThoughtCo., 3 de fevereiro de 2019. https://bit.ly/2Tmv8cw Acesso em 7 de março de 2019.

HOBSBAWN, Eric; RANGER, Terence. A invenção das tradições. Rio de Janeiro: Paz e Terra, 1984.

HOLTEN, Birgitte; GUIMARÃES, Maria Lúcia Pascoal. O Instituto Histórico e Geográfico Brasileiro, a Real Sociedade dos Antiquários do Norte e o Dr. Peter Wilhelm Lund: a suposta presença escandinava na Terra de Santa Cruz e a ciência. Texto preparado para entrega no Encontro de 1997 da Latin American Studies Association, Continental Plaza Hotel, Guadalajara, México, 17-19 de abril de 1997a. Disponível em: https://bit.ly/2OjcRMm acesso em 15 de março de 2019.

HOLTEN, Birgitte; GUIMARÃES, Maria Lúcia Pascoal. Desfazendo ilusões: o dr. Lund e a suposta presença escandinava na terra de Santa Cruz. Locus: revista de História, UFJF, Juiz de Fora, v. 3, n. 1, p. 32-44, 1997b.

HOMET, Marcel. Os filhos do sol. São Paulo: Difel, 1959.

IÖLSTER, Nelly Egger. Fenómenos sobrenaturales en las sagas islandesas. Temas medievales n. 9, p. 23-42, 1999.

KLINE, Daniel T. (Ed.). Digital gaming re-imagines the Middle Ages. London: Routledge, 2014.

KNUTSON, Sara Ann. The Materiality of Myth: Divine Objects in Norse Mythology. Temenos 55, n. 1, 2019, p. 29-53.

LA VANGUARDIA. Un congreso de paisajes culturales sagrados reúne expertos de cuatro países, Madrid, 3 de outubro de 2018. Disponível em: https://bit.ly/2TNnWvj Acesso em 05 de março de 2019.

LANGER, Johnni. The Wolf's Jaw: an Astronomical Interpretation of Ragnarök, Archaeoastronomy and Ancient Technologies, Southern Federal University (Russian Federation) v. 6, n. 1, pp. 1-20, 2018.

LANGER, Johnni. Era Viking. In: LANGER, Johnni (Org.). Dicionário de História e Cultura da Era Viking. São Paulo: Hedra, 2017a, p. 212-220.

LANGER, Johnni. Escandinávia. In: LANGER, Johnni (Org.). Dicionário de História e Cultura da Era Viking. São Paulo: Hedra, 2017b, p. 226-229.

LANGER, Johnni. Viking. In: LANGER, Johnni (Org.). Dicionário de História e Cultura da Era Viking. São Paulo: Hedra, 2017c, p. 706-718.

LANGER, Johnni. Estudos Nórdicos Medievais: alguns apontamentos historiográficos Roda da Fortuna: Revista Eletrônica sobre Antiguidade e Medievo v. 6, n. 1, p. 9-24. 2017d (Dossiê: Estudos Nórdicos Medievais, organizado por Johnni Langer).

LANGER, Johnni. Uma breve historiografia dos estudos brasileiros de religião nórdica medieval. Horizonte v. 14, n. 43, p. 909-936, 2016.

LANGER, Johnni. Constelações e mitos celestes na Era Viking: reflexões historiográficas e etnoastronômicas, Roda da Fortuna v. 1, n. 4, p. 107-130, 2015a.

LANGER, Johnni. A arqueologia da religião nórdica na Era Viking: perspectivas teóricas e metodológicas. Signum vol. 16, n. 1, 2015b, p. 4-27.

LANGER, Johnni. Pagãos e cristãos na Escandinávia da Era Viking: uma análise do episódio de conversão da Njáls saga. Revista Brasileira de História das Religiões n. 10, 2011, p. 1-22.

LANGER, Johnni. Símbolos religiosos dos Vikings: guia iconográfico. História, imagem e narrativas, n. 11, p. 1-28, 2010a.

LANGER, Johnni. Seiðr e magia na Escandinávia Medieval: reflexões sobre o episódio de Þorbjörg na Eiríks saga rauða. Signum, Revista da ABREM: Associação Brasileira de Estudos Medievais, v. 11, n. 1, p. 177-202, 2010b.

LANGER, Johnni. Galdr e Feitiçaria nas Sagas Islandesas: Uma Análise do Poema Buslubæn. Brathair v. 9, n.1, p. 66-90, 2009 (Dossiê Sagas islandesas, organizado por JohnniLanger e Álvaro Bragança Júnior).

LANGER, Johnni. Mythica Scandia: Repensando as Fontes Literárias da Mitologia Viking. Brathair v. 6, n. 2, p. 48-78, 2006 (Dossiê Mitologia Germânica e Celta, organizado por Johnni Langer e Luciana de Campos).

LANGER, Johnni. Guerreiras de Óðinn: as Valkyrjor na Mitologia Viking. Brathair v. 4, n.1, p. 52-69, 2004.

LANGER, Johnni. Morte, sacrifício humano e renascimento: uma interpretação iconográfica da runestone Viking de Hammar I. Mirabilia Eletronic Journal of Antiquity, Middle & Modern Ages, v. 3, n.3, p. 93-123, 200a3.

LANGER, Johnni. Book review: Jesse Byock, Viking Age Iceland. European Journal of Archaeology, v. 6, n.3, p. 328-330, 2003b.

LANGER, Johnni. Os vikings e o estereótipo do bárbaro no ensino de história. História & Ensino, Universidade Estadual de Londrina, v. 8, p. 85-98, 2002a.

LANGER, Johnni. The origins of the imaginary Viking, Viking Heritage n. 4, Universidade da Gotlândia, Suécia, p. 6-9, 2002.

LARSSON, Lars. The Iron Age ritual building at Uppåkra, southern Sweden. Antiquity 81, 2007, p. 11-25.

LESLIE, Helen. Younger Icelandic Manuscripts and Old Norse Studies. In: RMN Newsletter, Universidade de Helsinki, v. 4, p. 148-161, 2012.

LESLIE, Helen. Prose Contexts of Eddic Poetry, Primarily in the Fornaldarsögur. Tese de doutorado em Estudos Nórdicos pela Universidade de Bergen, Noruega, 2013. Disponível em: https://bit.ly/2HKTrii Acesso em 02 de março de 2019.

LUND, Peter. Ilmo sr. Conego Januario da Cunha Barboza. Copenhagen: Biblioteca Real, 1839 (manuscrito, NKS 2677 II 2º.)

MAHIEU, Jacques de. Os vikings no Brasil. Rio de Janeiro: Francisco Alves, 1976.

MANEA, Irina-Maria, Valhalla Rising: The Construction of Cultural Identity through Norse Myth in Scandinavian and German Pagan Metal. Tese de doutorado em História, Universidade de Bucareste, 2016. Disponível em: https://bit.ly/2FqP8Y0 acesso em 16 de março de 2019.

MCKENZIE, Alicia. Sword-point and blade will reconcile us first: The Vikings in the English Context. 23rd Forward into the Past Conference, Laurier University, Canadá, p. 1-16, 2013.

MCTURK, Rory (Ed.). A companion to Old Norse-Icelandic Literature and Culture. London: Blacwell Publishing, 2007.

MIRANDA, Pablo Gomes de. Halfdanar saga Svarta - A Saga de Hálfdan, o Negro. Brathair v. 11, n.1, p. 116-123, 2011 (Dossiê Estudos Vikings, organizado por Johnni Langer).

MIRANDA, Pablo Gomes de. Seguindo o Urso e o Lobo: Discussões Sobre os Elementos Religiosos dos Berserkir e dos ulfheðnar. História, imagem e narrativas n. 11, p. 1-14, 2010.

MITCHELL, Stephen. Continuity: Folklore’s Problem Child? In: SÄVBORG, Daniel & BEK-PEDERSEN, Karen (Eds.). Folklore in Old Norse – Old Norse in Folklore. Nordistica Tartuensia 20, 2014, p. 41-58.

MITCHELL, Stephen. Learning magic in the sagas. In: BARNES, Geraldine & ROSS, Margaret Clunie. (Ed.) Old Norse Myths: literature and society. Sydney: Centre for Medieval Studies, 2000, p. 335-345.

MORAWIEC, Jakub. Anonimowy poemat Liðsmannaflokkr i problem jego odbiorcy. Ślad pobytu córki Mieszka i, matki Knuta wielkiego, w Anglii? Studia Źródłoznawcze, tomo XLVI, p. 17-34, 2009.

MUNDAL, Else. The perception of the Saamis and their religion in Old Norse sources. In: PENTIKAINEN, Juha (Ed.). Shamanism and Northern Ecology. Berlin/New York: Mouton de Gruyter, 1996, p. 97-116.

NEIVA, Weber; LANGER, Johnni. Valquírias versus gigantas: Modelos marciais femininos na mitologia escandinava. Revista Brasileira de História das Religiões, v. 5, n.13, p. 1-29, 2012.

NORDBERG, Andreas; WIKSTRÖM, Klas; SUNDQVIST, Olof (Eds.). Myth, Materiality, and Lived Religion In Merovingian and Viking Scandinavia. Stockholm: Stockholm University Press, 2019.

NORDBERG, Andreas. Circular flow of tradition in Old Norse religion. Forn Vännen 113, 2018, p. 76-88.

NORDBERG, Andreas. Continuity, change and regional variation in Old Norse religion. In: RAUDVERE, Catharina & SCHJØDT, Jens Peter (Eds.). More than Mythology: narratives, ritual practices and regional distribution in Pre-Christian Scandinavian religions. Lund: Nordic Academic Press, 2012, p. 119-152.

ORNING, Hans Jacob. Legendary sagas as historical sources. Tabularia “Études” n. 15, 2015, p. 57-73.

OUELLETTE, Jennifer. “Wolf’s jaw” star cluster may have inspired parts of Ragnarök myth: Passing comets and eclipses may have stoked fears of pending apocalypse. Ars technica, 16 de novembro de 2018. https://bit.ly/2JqEvIE Acesso em 10 de março de 2019.

PÁLSSON, Gísli. The textual life of savants: ethnography, Iceland and the linguistic turn. Switzerland: Harwood Academic Publishers, 1995.

PÉREZ, Rafael Garcia. La conjunción coordinativa en del antiguo nórdico y su traducción a las lenguas Românicas: el ejemplo de la Hálfdanar saga svarta en Español, Francés y Portugués. ДИСКУССИОННЫЕ ВОПРОСЫ РОМАНИСТИКИ, Minski, p. 97-117, 2018.

PORTO ALEGRE, Manuel. Relatorio sobre a inscripção da Gávia, mandada examinar pelo Instituto. Revista do IHGB n. 2, segundo trimestre, p. 76-81, 1839, tomo I.

PRICE, Neil. Prefácio. In: LANGER, Johnni (Org.). Dicionário de História e Cultura da Era Viking. São Paulo: Hedra, 2017, p. 17-19.

RAFN, Carl Christian. Memoria sobre o descobrimento da américa no século decimo. Revista do IHGB n. 6, p. 210-236, tomo II, 1840a.

RAFN, Carl Christian. Carta ao secretário do Instituto Histórico e Geográfico Brasileiro, datada de Copenhague, 21 de abril de 1840b, oferecendo volumes da Sociedade Real dos Antiquários do Norte. Arquivo do IHGB, lata 141, documento manuscrito 46.

RAUDVERE, Catharina. Fictive rituals in Völuspá: mythological narration between agency and structure in the representation of reality. In: RAUDVERE, Catharina & SCHJØDT, Jens Peter (Eds.). More than Mythology: narratives, ritual practives and regional distribution in Pre-Christian Scandinavian religions. Lund: Nordic Academic Press, 2012, p. 97-118.

RAUDVERE, Catharina & SCHJØDT, Jens Peter. The study of Pre-Christian Scandinavian Religions: trends and perspectives. In: RAUDVERE, Catharina & SCHJØDT, Jens Peter (Eds.). More than Mythology: narratives, ritual practives and regional distribution in Pre-Christian Scandinavian religions. Lund: Nordic Academic Press, 2012, p. 7-12.

ROBLES, Alberto. El furor y el rugido: la figura del Berserkr en los medios audiovisuales (cine, televisión y documental). Fuera de Campo, v. 2, n. 2, p. 53-69, 2018.

RODRIGUES, J. Barboza. Antigüidades do Amazonas I. Ensaios de Sciencia, Rio de Janeiro: Brown & Evaristo, v. I, p. 93-125, março de 1876.

ROSS, Margaret Clunies. Old Norse Myth and cognition. In: BRINK, Stefan & COLLINSON, Lisa (Eds.). Theorizing Old Norse Myth. Turnhout: Brepols Publishers, 2017.

SANTIAGO, Felipe Cordeiro. La Saga de Thorstein: El águila sobre la cruz. Revista Estudios, v. 32, n. 1, p. 1-24, 2016.

SANTOS, Amanda Basílio. Por um norte medieval historicizado: estudos medievalistas do Norte europeu e o estado da questão no Brasil. História em Revista, UFPEL, n. 21-22, p. 70-85, 2015-2016.

SANTOS, Sérgio Ferreira; LANGER, Johnni. Fúria odínica: a criação da imagem oitocentista sobre os Vikings. Varia Historia, UFMG, n. 25, p. 214-230, 2001.

SCHJØDT, Jens Peter. The reintroduction of comparative studies as a tool for reconstructing Old Norse Religion. In: BRINK, Stefan; COLLINSON, L. (Eds.). Theorizing Old Norse Myth. London: Brepohls, 2017, p. 51-65.

SCHJØDT, Jens Peter. Reflections on aims and methods in the study of Old Norse Religion. In: RAUDVERE, Catharina & SCHJØDT, Jens Peter (Eds.). More than Mythology: narratives, ritual practives and regional distribution in Pre-Christian Scandinavian religions. Lund: Nordic Academic Press, 2012, p. 161-287.

SCHJØDT, Jens Peter. Initiation between two worlds: structure and symbolism in pre-christian Scandinavian religion. Odense: The University Press of Southern Denmark, 2008.

SCHJØDT, Jens Peter. Contemporary Research Into Old Norse Mythology. In: HERMANN, Pernille; KRISTENSEN, Rasmus Tranum; SCHJØDT, Jens Peter (Eds.). Reflections on Old Norse Myths. Turnhout: Brepols, 2007, pp. 1 – 16.

SCHUCH, Roch. Carta ao conego Januario Barbosa sobre as inscrições da Gávea. Rio de Janeiro: IHGB, 17 de setembro de 1839 (manuscrito, lata 140, documento 54).

SEWELL, Tara. Commom misconceptions of the medieval period in Modern American popular culture. In: HILL, Darci N. (Ed.). News from the Raven: Essays from Sam Houston State University on Medieval, Cambridge Scholars Publishing, 2014, p. 50-69.

SIGURĐSSON, Gísli. The Oral Background of the Eddas and Sagas. Classics@ 14, 2016. Disponível em: https://bit.ly/2yK2N8v

SIGURĐSSON, Gísli. The medieval icelandic saga and oral tradition: a discourse on method. Cambridge/London: Harvard University Press, 2004.

SONNE, Lasse Christian Arboe. Thor-kult i vikingetiden: historiske studier i vikingetidens religion. Københavns: Københavns Universitet, 2013.

SUNDQVIST, Olof. The Temple, the Tree, and the Well: A Topos or Cosmic Symbolism at Cultic Sites in Pre-Christian Northern Europe? In: HERMANN, Pernille; SCHJØDT, Jens Peter; ROSE, Amber (Eds.). Old Norse Mythology—Comparative Perspectives. Milman Parry Collection of Oral Literature 3. Cambridge, MA: Milman Parry Collection of Oral Literature, 2018. Disponível em: https://bit.ly/2YGX0Ql

SUPÉRY, Joël. Invasions vikings, une faillite française. Academia.Edu, p. 1-8, 2015. Disponível em: https://bit.ly/2Y7AkVz Acesso em 16 de março de 2019.

SUPÉRY, Joël. Viking invasions, a French failure? French Historians never studied Viking invasions in France: explanations. Academia.Edu, p. 1-9, 2014. Disponível em: https://bit.ly/2OiqbRb Acesso em 16 de março de 2019.

SVENDSEN, Gert & SVENDSEN, Gunnar. How did Trade Norms Evolve in Scandinavia? Long-Distance Trade and Social Trust in the Viking Age. Economic Systems, v. 40, n. 2, p. 198-205, 2016.

SVENDSEN, Gert & SVENDSEN, Gunnar. From Vikings to Welfare: Early State Building and Social Trust in Scandinavia. Paper presented at 14th Annual Conference of The International Society for New Institutional Economics, Stirling, United Kingdom, ISNIE 2010, p. 1-21. Disponível em: https://bit.ly/2ukwgn3 Acesso em 15 de março de 2019.

TAGGART, Declan. Do Thor and Odin Have Bodies? Superperception and Divine Intervention among the Old Norse Gods. Religions 2019, 10(8), 468, p. 1-21.

THOMPSON, Gary. Ancient Zodiacs, Star Names, and Constellations: Essays and Annotated Bibliographies. 2001-2018, Melton West, Austrália. https://bit.ly/2HA7cRz TORRES, Fiorina Matilde Macedo. Sigurd/Brynhild e Javier Otárola/Ulrica: uma aproximação que singulariza. Letras de Hoje, Porto Alegre, v. 32, n. 3, p. 139-149, 1997.

TOOLEY, Clive. The peripheral at the centre: the subversive intente of Norse Myth and magic. Arv: Nordic Yearbook of Folklore, vol. 70, 2014, pp. 15-37.

TOOLEY, Clive. Shamanism in norse myth and magic, 2 vol. Helsinki: Academia Scientiarum Fennica, 2009.

TULINIUS, Torfi. Resenha de Dillmann, F. Les magiciens dans l’Islande ancienne. Early Medieval Europe, n. 17, v. 1, p. 97-98, 2009.

TULINIUS, Torfi H. Sagas of icelandic Prehistory. In: MCTURK, Rory (Ed.). A companion to Old Norse-Icelandic Literature and Culture. London: Blacwell Publishing, 2007, p. 447-461.

VADILLO, Mônica Ann Walker. Comic books featuring the Middle Ages. Itinéraires: Littérature, textes, cultures 3, p. 153-163, 2010. (Dossiê: Médiévalisme: Modernité du Moyen Âge).

WAGNER, Emilio Roger. Archéologie Comparée: résumé de Préhistoire. Buenos Aires: Ediciones Peuser, 1946.

WEGENER, Bernhard. Der Tod des Todes. Zeitschrift für Spiritualität und Transzendentale Psychologie, v. 1, n. 2, p. 167-179, 2011.

ZACHRISSON, Torum et al. Myth, materiality, and lived religion in merovingian and viking Scandinavia. Stockholm: Stockholm University Press, 2019.

Published

2019-09-21

Issue

Section

Reviews